Τι κάνουν οι αμερικανοί πρόεδροι όταν εγκαταλείπουν τη θέση τους στο Οβάλ Γραφείο;
Πολλά και διάφορα, θα πει κανείς, καθώς δεν υπάρχει εδώ πεπατημένη.
Οι περισσότεροι γράφουν μπεστ-σέλερ βιβλία. Τα νούμερα εδώ είναι τρομακτικά. Ο Μπιλ Κλίντον, για παράδειγμα, έβγαλε από το αυτοβιογραφικό «My Life» 15 εκατ. δολάρια.
Ο Τζορτζ Μπους αποκόμισε 7 εκατ. δολάρια για τα πρώτα 1,5 εκατ. αντίτυπα του «Decision Points». Όσο για τον πολυγραφότατο Τζίμι Κάρτερ, έχει ήδη δημοσιεύσει 14 βιβλία.
Σύμφωνα με τον ιστορικό James Thurber, ειδήμονα στους αμερικανούς προέδρους, ο Ομπάμα ζει πλουσιοπάροχα από τις πωλήσεις των βιβλίων του και μόνο.
Άλλοι πάλι εξασφαλίζουν ιδιαιτέρως επικερδείς συμφωνίες για ομιλίες σε πανεπιστήμια ή υψηλόβαθμους συμβουλευτικούς ρόλους σε θεσμούς και ιδρύματα. Αν μιλάμε μάλιστα για ομιλίες, ο Μπιλ Κλίντον παραμένει εδώ βασιλιάς.
Με το που έφυγε από τον Λευκό Οίκο το 2001, η επαγγελματική ένωση Greater Washington Association of Executives τον πλήρωσε με 125.000 δολάρια για έναν λόγο του. Αυτό παραμένει το τυπικό ποσό με το οποίο αμείβεται συνήθως μια ομιλία πρώην προέδρου.
«Ποτέ δεν είχα πραγματικά λεφτά πριν φύγω από τον Λευκό Οίκο», είχε αποκαλύψει ο Κλίντον στο CNN το 2010, «έκτοτε όμως τα έχω πάει αρκετά καλά». Πόσο καλά;
Ως το 2012 είχε βγάλει 75,6 εκατ. δολάρια από τις ομιλίες που είχε δώσει σε πανεπιστημιακά ιδρύματα και ιδιωτικές εταιρίες, σύμφωνα με τα περιουσιακά στοιχεία που αναγκάστηκε να δημοσιοποιήσει η σύζυγός του Χίλαρι ως υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ.
Τέσσερα χρόνια αργότερα, το ζεύγος Κλίντον είχε βγάλει από κοινού πάνω από 235 εκατ. δολάρια από την εποχή που έφυγαν από τον Λευκό Οίκο.
Σύμφωνα με αποκάλυψη της Washington Post εκείνη τη χρονιά (2016), ο Κλίντον είχε κερδίσει 17,6 εκατ. δολάρια ως επίτιμος πρύτανης των Laureate International Universities.
Το Center for Public Integrity εκτιμά πως ο Τζορτζ Μπους έχει κερδίσει πάνω από 15 εκατ. δολάρια από ομιλίες και μόνο μετά την αποχώρησή του από την Ουάσιγκτον.
Οι ομιλίες παραμένουν το βαρύ πυροβολικό στα εισοδήματα των πρώην προέδρων. Και κάποιες φορές το ύψος των απολαβών τους προκαλεί ακόμα και σκάνδαλο.
Όπως έγινε το 1989, όταν ο Ρόναλντ Ρίγκαν, με το που έφυγε από τον Λευκό Οίκο, πήρε 2 εκατ. δολάρια για δύο ομιλίες στην Ιαπωνία, τον τότε φαρμακερό οικονομικό εχθρό των ΗΠΑ.
Αναγκάζοντας τελικά τον διάδοχό του, Τζορτζ Μπους τον πρεσβύτερο, να σχολιάσει κάπως αδιάφορα: «Όλοι πρέπει κάπως να ζήσουν».
Άλλοι πάλι ιδρύουν μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς για να συνεχίσουν το φιλανθρωπικό έργο με το οποίο καταπιάστηκαν κατά την προεδρική τους θητεία.
Η θέση του πρώην πλανητάρχη είναι βλέπετε ζηλευτό αξίωμα και όσα έχει να πει κατόπιν ο πρώην πρόεδρος αγγίζουν πολλούς και αφορούν περισσότερους.
Άλλοι πάλι συνεχίζουν να αποκτούν εισοδήματα από τη δουλειά τους. Χαρακτηριστική περίπτωση εδώ ο 27ος πρόεδρος των ΗΠΑ, Γουίλιαμ Ταφτ (1909-1913), ο οποίος μετά τη θητεία του στον Λευκό Οίκο αναβίωσε τη δικαστική του καριέρα και έγινε μάλιστα ο 10ος αρχιδικαστής των ΗΠΑ.
Αλλά και ο Τζέραλντ Φορντ ξεχωρίζει εδώ, που μετά την προεδρία του κάθισε σε αναρίθμητα διοικητικά συμβούλια εταιρικών κολοσσών και αμειβόταν πλουσιοπάροχα ως σύμβουλος.
Μετά τη θητεία τους ωστόσο στο υψηλότερο αξίωμα της χώρας, δουλεύουν οι πρόεδροι επειδή θέλουν ή επειδή πρέπει;
Πόσα παίρνει ένας εν ενεργεία πρόεδρος
Το να είσαι πρόεδρος των ΗΠΑ είναι μια δουλειά που πληρώνει καλά, 400.000 δολάρια τον χρόνο για την ακρίβεια.
Οι προεδρικές αποζημιώσεις έχουν αυξηθεί μάλιστα κατά πολύ στο διάβα του χρόνου. Επί προεδρίας Χάρι Τρούμαν το 1949, ο πρόεδρος αμειβόταν με 100.000 δολάρια ετησίως.
Όταν ένοικος του Λευκού Οίκου έγινε ο Νίξον το 1969, οι απολαβές αυξήθηκαν στα 200.000 δολάρια. Σε αυτό το νούμερο παρέμεινε για 30 ολόκληρα χρόνια, μέχρι να διπλασιάσει την προεδρική αποζημίωση το Κογκρέσο το 2001, όταν τα ηνία της χώρας ανέλαβε ο Τζορτζ Μπους.
Ο πρόεδρος βέβαια δεν πληρώνει για τίποτα. Μετακινείται με την προεδρική λιμουζίνα, το Marine One και το Air Force One και μένει στο γνωστότερο μέγαρο της Ουάσιγκτον.
Ο Νόμος των Πρώην Προέδρων του 1958
Σύμφωνα με τον Νόμο των Πρώην Προέδρων, μια τροπολογία που πέρασε το 1958, δεν είναι λίγα τα προνόμια που απολαμβάνουν οι ένοικοι του Λευκού Οίκου όταν φύγουν από την Ουάσιγκτον.
Οι πρώην πρόεδροι δικαιούνται ισοβίως σύνταξη και ξεχωριστά κονδύλια για μετακίνηση, ενοικίαση γραφείου, υγειονομική περίθαλψη και προσωπικά έξοδα. Τι ύψους είναι όμως αυτές οι παροχές;
Το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ πληρώνει σήμερα ισόβια ετήσια αποζημίωση 200.000 δολαρίων στους πρώην προέδρους Τζίμι Κάρτερ, Μπιλ Κλίντον, Τζορτζ Μπους και Μπαράκ Ομπάμα. O Ντόναλντ Τραμπ θα ενταχθεί κι αυτός στο κρατικό πρόγραμμα μετά την πρόσφατη αποχώρησή του από το αξίωμα.
Αν ο πρώην πρόεδρος πεθάνει πριν από τη σύζυγό του, η χήρα του δικαιούται σύνταξη συνολικού ετήσιου ποσού της τάξης των 20.000 δολαρίων, αλλά και αρκετά ακόμα προνόμια, είτε οικονομικά βοηθήματα είτε ατέλειες.
Ακόμα και ισόβια προστασία από τη Μυστική Υπηρεσία δικαιούνται οι χήρες, φτάνει να μην ξαναπαντρευτούν.
Επιστρέφοντας στους πρώην προέδρους, αυτοί απολαμβάνουν πλήθος προνομίων. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση είναι υποχρεωμένη να πληρώνει για τα γραφεία που διατηρούν και τον εξοπλισμό τους, το προσωπικό που απασχολούν και ό,τι προμήθειες χρειάζονται μηνιαίως.
Η υπηρεσία Government Services Administration τους αποζημιώνει μάλιστα για κάθε έξοδο που κάνουν και σχετίζεται με τα ταξίδια τους ή τη δουλειά τους. Ακόμα και η μετακόμιση από τον Λευκό Οίκο είναι εξασφαλισμένη δωρεάν.
Πόσα παίρνουν όμως για όλα αυτά; Εδώ δεν υπάρχει εγκεκριμένο ποσό, έχει να κάνει με τα έξοδα διαβίωσης του εκάστοτε πρώην προέδρου.
Το 2010, για παράδειγμα, η υπηρεσία Congressional Research Service αποκάλυψε πως το γραφείο που διατηρούσε ο Κάρτερ στην Ατλάντα στοίχιζε στους φορολογούμενους 102.000 δολάρια τον χρόνο, ενώ το ετήσιο τίμημα για το γραφείο του Τζορτζ Μπους στο Χιούστον ανερχόταν στα 175.000 δολάρια.
Όσο για το νεοϋορκέζικο γραφείο του Μπιλ Κλίντον στις πανάκριβες γειτονιές του Μανχάταν, απομυζούσε τον κρατικό κορβανά κατά 516.000 δολάρια ετησίως. Κι αυτά μόνο για το ενοίκιο, καθώς για τον εξοπλισμό, τη συντήρηση και το προσωπικό υπάρχουν ειδικά κονδύλια, επίσης χωρίς να ορίζουν ανώτατο ποσό.
Ειδική μνεία αξίζει ίσως να γίνει και στην προστασία που απολαμβάνουν οι πρώην πρόεδροι, καθώς οικονομικά είναι ένα από τα ακριβότερα ποσά που ξοδεύονται για εκείνους. Κάθε πρώην πρόεδρος δικαιούται ισόβια προστασία από την ομοσπονδιακή Μυστική Υπηρεσία των ΗΠΑ (USSS), τόσο ο ίδιος όσο και η σύζυγος και τα παιδιά του (κάτω των 16 ετών).
Σε τι νούμερα σκαρφαλώνει αυτό το ποσό; Θα το πούμε κάπως διαφορετικά. Το 1985, 11 χρόνια μετά την παραίτησή του από την προεδρία των ΗΠΑ, ο Ρίτσαρντ Νίξον αποφάσισε να εγκαταλείψει το δικαίωμά του για ισόβια προστασία από τη Μυστική Υπηρεσία.
Ο λόγος ήταν ο προφανής, ήθελε το κράτος να μη σπαταλά τόσα λεφτά για χάρη του. Μπορούσε να πληρώνει μόνος του για σωματοφύλακες, όπως είχε δηλώσει, δεν χρειαζόταν η προστασία του να βαραίνει τον φορολογούμενο.
Τότε έμαθε λοιπόν ο κόσμος πως το απόσπασμα της Μυστικής Υπηρεσίας που τον συνόδευε νυχθημερόν στοίχιζε 3 εκατ. δολάρια τον χρόνο.
Ο Νίξον παραμένει ο μόνος πρώην πρόεδρος που αρνήθηκε τη δωρεάν προστασία του κράτους. Ακόμα εντυπωσιακότερα, η σύζυγός του, Πατ, έκανε το ίδιο έναν χρόνο πριν από εκείνον.
Ο Νίξον μόνο άγιος δεν ήταν βέβαια. Το γεγονός ότι πήρε την απόφαση να παραιτηθεί μετά το σκάνδαλο του Watergate δεν ήταν από ευθιξία. Αλλά ακριβώς για να μη χάσει τα προνόμια του πρώην προέδρου.
Ήξερε πως αν η παραπομπή του στη Γερουσία καρποφορούσε, δεν θα δικαιούνταν καμία παροχή. Ο νόμος του 1958 είναι εδώ σαφής, αν εκδιωχθεί ο πρόεδρος μέσω παραπομπής από τα καθήκοντά του, τότε δεν παίρνει μία σε όρους οικονομικών απολαβών.
Ο Νίξον πρόλαβε ωστόσο να παρατηθεί πριν τον εγκαλέσουν και το υπουργείο Δικαιοσύνης έκρινε πως συνέχιζε να δικαιούται των προνομίων που απολαμβάνουν οι πρώην πρόεδροι. Παραμένει ο μοναδικός πρόεδρος των ΗΠΑ που παραιτήθηκε ποτέ από το αξίωμά του.
Όσο για την περιπέτεια του Κλίντον με τη δική του παραπομπή, τα προνόμιά του ως πρώην προέδρου δεν απειλήθηκαν επειδή αθωώθηκε κατά την προεδρική του δίωξη.
Η «φωτογραφική» διάταξη
Υπήρχε όμως και ένας πρόεδρος που όσο μάζευε τα πράγματά του από το Οβάλ Γραφείο, συνειδητοποιούσε πως ήταν κυριολεκτικά στον άσο. Τόσο φτωχός που αναγκάστηκε να πάρει δάνειο για να επιβιώσει στη μεταβατική αυτή περίοδο.
Ο Χάρι Τρούμαν ήταν αυτός το 1953. Ήταν έτοιμος να ζήσει με τη μικρή σύνταξη που έπαιρνε από τον στρατό, της τάξης των 112,56 δολαρίων τον μήνα, καθώς δεν θα επιστράτευε τη θητεία του στο ύψιστο αξίωμα για να βγάλει λεφτά.
Ο 33ος πρόεδρος των ΗΠΑ, ένας πραγματικά έντιμος και ακέραιος άνθρωπος, ήταν αποφασισμένος να μην εξαργυρώσει τον ρόλο του στον Λευκό Οίκο. Σύμφωνα με τον βιογράφο του David McCullough, απέρριψε κάθε προσφορά για δουλειά.
Κτηματομεσιτικός κολοσσός του Μαϊάμι του έδινε «όχι λιγότερα από 100.000 δολάρια» για μια θέση στο διοικητικό του συμβούλιο. Ο Τρούμαν είπε «όχι» ακόμα και σε δώρα, όπως εκείνο το καινούριο Toyota.
«Δεν θα μπορούσα να κάνω καμία συναλλαγή, όσο αξιοσέβαστη κι αν ήταν, που θα οδηγούσε στην εμπορευματοποίηση του κύρους και της αξιοπρέπειας που πηγάζουν από το γραφείο της προεδρίας», θα έγραφε αργότερα ο ίδιος ο Τρούμαν.
Επέστρεψε λοιπόν στο Μισούρι, για να ζήσει με τη γυναίκα του στο σπίτι της πεθεράς του. Δίδασκε μια στο τόσο σε πανεπιστήμια και συνέχισε να αρνείται κάθε προσφορά για δουλειά ή καλοπληρωμένο συμβουλευτικό ρόλο. Κι έτσι πάλευε οικονομικά.
Επί προεδρίας του μάλιστα είχε περάσει έναν νόμο για ισόβια σύνταξη στους βουλευτές και ανώτερους δικαστικούς, μόνο που το ομοσπονδιακό πακέτο απολαβών δεν περιλάμβανε και τους προέδρους.
Κάποια στιγμή έκανε μια επικερδή συμφωνία για ένα δίτομο βιβλίο που έγραψε (εκδόθηκε το 1955 και το 1956) και πήρε 670.000 δολάρια, έπρεπε όμως να δώσει πίσω τα 2/3 σε φόρους. Ο ίδιος υπολόγισε πως του είχαν απομείνει 37.000 δολάρια, όταν πλήρωσε και τους βοηθούς του.
Το 1957 δήλωσε στον πολιτικό και καλό του φίλο John McCormack: «Αν δεν είχα μια ιδιοκτησία να πουλήσω που κληρονόμησα εγώ, ο αδερφός και η αδερφή μου από τη μητέρα μας, θα ζούσα με κοινωνικά επιδόματα. Αλλά αυτή η πώληση με έχει κάνει να μην ντροπιάζομαι οικονομικά».
Ο Χάρι Τρούμαν δεν μπορούσε να απαντά ούτε στα γράμματα που λάμβανε με το τσουβάλι, γιατί δεν είχε λεφτά για τόσα γραμματόσημα. Όλοι γνώριζαν για τη δύσκολη οικονομική κατάσταση στην οποία ζούσε ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ.
Κι έτσι την επόμενη χρονιά το Κογκρέσο πέρασε τον Νόμο για τους Πρώην Προέδρους, δίνοντάς του ετήσια αποζημίωση 25.000 δολαρίων. Σήμερα ξέρουμε πως ο Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, ο πρόεδρος που επικύρωσε τον νόμο, είχε τον Τρούμαν στο μυαλό του και τα δεινά που ζούσε μετά τη θητεία του στον Λευκό Οίκο.
Ο μόνος άλλος εν ζωή πρώην πρόεδρος το 1958 ήταν ο Χέρμπερτ Χούβερ, ο οποίος πήρε κι αυτός την κρατική αποζημίωση, ενώ ξεκάθαρα δεν τη χρειαζόταν.
Αργότερα θα έλεγε πως τη δέχτηκε μόνο και μόνο για να μην ντροπιάσει τον Τρούμαν…