Στις 26 Απριλίου 1986, ο τέταρτος αντιδραστήρας του πυρηνικού σταθμού του Τσερνόμπιλ στην Ουκρανία εξερράγη, προκαλώντας το χειρότερο πυρηνικό δυστύχημα στην ιστορία. Τώρα, 35 χρόνια μετά, τα πυρηνικά «κάρβουνα» που παραμένουν θαμμένα εντός του Τσέρνομπιλ, εγείρουν ερωτήματα για το τι μπορεί να συμβεί στο μέλλον και τι διακυβεύεται.
Ουκρανοί επιστήμονες συνειδητοποίησαν πρόσφατα ότι το εναπομείναν καύσιμο που προκλήθηκε από την πυρηνική σχάση του ουρανίου, άρχισε να αντιδρά και πάλι σε ένα «απρόσιτο δωμάτιο» βαθιά μέσα σε μια κατεστραμμένη περιοχή του κλειστού εργοστασίου.
Συγκεκριμένα, διαπιστώθηκε αύξηση των μετρήσεων της δραστηριότητας των νετρονίων -ένα μετρήσιμο υποπροϊόν της πυρηνικής σχάσης του ουρανίου, σύμφωνα με το Ινστιτούτο για τα Προβλήματα Ασφάλειας των Πυρηνικών Σταθμών (ISPNPP) στο Κίεβο της Ουκρανίας, στο πλαίσιο συζητήσεων σχετικά με την αποσυναρμολόγηση του αντιδραστήρα, τον περασμένο μήνα, όπως αναφέρει το περιοδικό Science.
Ο πυρηνικός σταθμός του Τσέρνομπιλ περιβάλλεται από μια τεράστια υποδομή που ονομάζεται Chernobyl New Safe Confinement (NSC).
Στο NSC, υπάρχουν εκατοντάδες αισθητήρες που παρακολουθούν όλο το εικοσιτετράωρο διάφορους δείκτες, όπως η ποιότητα του αέρα, και έχουν ανιχνεύσει αυξημένη δραστηριότητα νετρονίων κοντά στην αίθουσα που κατέρρευσε ο αντιδραστήρας και βρίσκεται η πυρηνική θράκα.
Ορισμένες ζώνες εντός του NSC είναι πλήρως σφραγισμένες με μία κατασκευή που θυμίζει σαρκοφάγο, κόστους 1,5 δισ. δολαρίων, με τη μορφή θόλου και ονομάζεται «Καταφύγιο», όπου οι επιστήμονες έχουν παρατηρήσει την αυξημένη δραστηριότητα νετρονίων, γεγονός που δημιουργεί προβληματισμό σχετικά με το ποια είναι η καλύτερη πορεία δράσης.
«Όταν ο πυρήνας του αντιδραστήρα έλιωσε, οι ράβδοι ουρανίου, η επένδυση ζιρκονίου, οι ράβδοι γραφίτη και η άμμος που ρίχτηκε στην προσπάθεια να σβηστεί η φωτιά, έλιωσαν όλα μαζί δημιουργώντας μία “λάβα”. Η λάβα αυτή έρρευσε στα υπόγεια δωμάτια του αντιδραστήρα και -κατά την πήξη- δημιούργησε σχηματισμούς που ονομάζονται Fuel Containing Material (FCM) -σ.σ. υλικά που περιέχουν καύσιμη ύλη- φορτωμένα με περίπου 170 τόνους ραδιενεργού ουρανίου – 95% του αρχικού καυσίμου», εξηγεί ο Ρίτσαρντ Στόουν, του περιοδικού Science.
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ειδικοί δεν φοβούνται μια δεύτερη καταστροφή, καθώς δεν υπάρχει αρκετό υλικό για τέτοιου είδους απειλή.
Ωστόσο, μια τέτοιου είδους πυρηνική δραστηριότητα μικρής έκτασης θα μπορούσε να καταστρέψει το ίδιο το Καταφύγιο, το οποίο είναι 34 ετών και «ξεχασμένο».
Οι επιστήμονες θεωρούν ότι η διαρροή όμβριων υδάτων έχει προκαλέσει παρόμοιες μετρήσεις νετρονίων στο παρελθόν και έκτοτε, έχουν εγκαταστήσει ειδικούς χημικούς ψεκαστήρες που μπορούν να «φρενάρουν» τα νετρόνια στο μεγαλύτερο μέρος του εσωτερικού του Καταφυγίου. Ωστόσο, ορισμένα υπόγεια δωμάτια είναι απλώς απρόσιτα ακόμη και για τους ψεκαστήρες.
Ένας από τους μεγαλύτερους στόχους του NSC είναι να αποκλείσει τη βροχή. Όμως το νερό από το παρελθόν που υπάρχει ακόμα βοηθά στην επιβράδυνση των νετρονίων και τα κάνει πιο πιθανό να αλληλεπιδράσουν με το υπόλοιπο πυρηνικό καύσιμο. Οι επιστήμονες πίστευαν ότι η απειλή θα μειωνόταν καθώς το νερό ξεραινόταν και υποχωρούσε, ωστόσο συνέβη το αντίθετο.
Ποια είναι λοιπόν τα επόμενα βήματα; Οι επιστήμονες του ISPNPP λένε ότι η αύξηση της δραστηριότητας των νετρονίων είναι αρκετά χαμηλή ώστε να χρειαστεί να ενεργήσουν με οποιονδήποτε τρόπο, τα επόμενα χρόνια. Δεδομένου ότι το NSC κρατά το νερό της βροχής εκτός, δεν τροφοδοτούνται νέες αντιδράσεις.
Αλλά αν η αντίδραση συνεχιτεί, οι επιστήμονες συζητούν τις επιλογές τους. Η τοποθεσία είναι πολύ ραδιενεργή για οποιαδήποτε ανθρώπινη παρέμβαση, όμως εξετάζεται η ανάπτυξη ενός ρομπότ που θα μπορεί να ελιχθεί στην περιοχή για να ψεκάσει χημικές ουσίες για να σταματήσει τα νετρόνια.
Η λεπτομερής παρακολούθηση όσων μετατοπίζονται, αποσυντίθενται και αντιδρούν μέσα στο σύμπλεγμα του Τσέρνομπιλ παραμένει εργασία πλήρους απασχόλησης για μερικά από τα μεγαλύτερα μυαλά του κόσμου.