Λιγότερο από τέσσερις μήνες απέχουν οι προεδρικές εκλογές στην Τουρκία, που θα μπορούσαν να οδηγήσουν την 20ετή διακυβέρνηση του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σε μια τρίτη δεκαετία.
Η εκλογική διαδικασία στις 14 Μαΐου πραγματοποιείται εν μέσω της πιο σοβαρής σύγκρουσης Ρωσίας και Δύσης από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Παράλληλα, ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία αύξησε την εξωτερική επιρροή της Τουρκίας σε ένα επίπεδο που έχει γίνει ενοχλητικό για κάποιους και χρήσιμο για άλλους. Ο 68χρονος πρόεδρος ίσως ποτέ δεν ήταν τόσο πολωτικός στη διεθνή σκηνή όσο το τελευταίο διάστημα.
«Από τη σκοπιά των παγκόσμιων δυνάμεων, η Τουρκία βρίσκεται στη διασταύρωση της Δύσης και των υπολοίπων», δήλωσε ο Sinan Ulgen, πρώην Τούρκος διπλωμάτης και πρόεδρος της δεξαμενής σκέψης EDAM με έδρα την Κωνσταντινούπολη.
Πριν από την κάλπη του Μαΐου, ο Ερντογάν επιδιώκει να επιδιορθώσει τους ξεφτισμένους δεσμούς και να ενισχύσει τους παλιούς. Επίσης, ανυπομονεί να αξιοποιήσει τη συμμετοχή της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ και να τοποθετηθεί ως μεσολαβητής στη σύγκρουση της Ουκρανίας για να επιτύχει τα εθνικά του συμφέροντα και να προωθήσει τον εαυτό του ως περιφερειακό και παγκόσμιο ηγέτη.
Ανάμεσα σε εκείνους που παρακολουθούν στενά τις τουρκικές εκλογές στη διεθνή σκηνή, υπάρχουν και αυτοί που μπορεί να στηρίζουν τον Ερντογάν, εκείνοι που αποφάσισαν να συμβιβαστούν και εκείνοι που δεν θέλουν τίποτα άλλο από το να τον δουν να γίνεται ανάμνηση στα βιβλία της ιστορίας.
Φαίνεται, πάντως, πως εντός Τουρκίας ο Ερντογάν δεν έχει καταφέρει να «κερδίσει» τους νέους, καθώς, σύμφωνα με δημοσκόπηση της εταιρείας ORC Research, στις ηλικίες 17-25 ετών, το κόμμα του Ερντογάν (AKP) βρίσκεται τρίτο, αρκετά μακριά από το πρώτο Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα και πίσω από το Καλό Κόμμα.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία «αναθέρμανε» τις σχέσεις της Τουρκίας με τη Ρωσία
Η προτίμηση της Μόσχας στην Τουρκία δεν αποτελεί μυστικό. Ο πόλεμος της Ουκρανίας ήταν μια καθοριστική στιγμή για τη διεθνή επιρροή της Τουρκίας, αλλά και τη σχέση της με τη Ρωσία.
Οι στενοί δεσμοί του Ερντογάν με τον Ρώσο πρόεδρο, Βλαντίμιρ Πούτιν, έχουν δώσει στη χώρα του τη μοναδική θέση να είναι το μόνο έθνος του ΝΑΤΟ που ακούει η Ρωσία. Δεν ακολούθησε τους δυτικούς συμμάχους του στην επιβολή κυρώσεων στη Μόσχα και επεκτείνει τους ενεργειακούς δεσμούς με τη Ρωσία ενώ η Δύση τους διακόπτει.
«Ο Πούτιν υποστήριξε τον Ερντογάν σε σημαντικό βαθμό πριν από τις εκλογές με τρόπο που κανένας άλλος παγκόσμιος ηγέτης δεν το έχει κάνει», είπε ο Ούλγκεν στο CNN, αναφέροντας την αυξανόμενη συνεργασία τους ως απόδειξη της εμβάθυνσης των δεσμών τους.
Η Άγκυρα και η Μόσχα εργάζονται για τη δημιουργία ενός περιφερειακού κόμβου φυσικού αερίου στην Τουρκία, ο οποίος, σύμφωνα με τον Ερντογάν, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη μεταφορά φυσικού αερίου στην Ευρώπη.
Επιπλέον, η Τουρκία αναμένεται να προσθέσει την πυρηνική ενέργεια στην αυξανόμενη ενεργειακή της εξάρτηση από τη Ρωσία. Ο πρώτος πυρηνικός σταθμός της χώρας -που κατασκευάστηκε, ανήκει και λειτουργεί από τη Ρωσία- αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία φέτος, σύμφωνα με το ρωσικό πρακτορείο ειδήσεων TASS.
Τα δύο έθνη συντονίζουν, τέλος, τις δραστηριότητές τους στη Συρία, όπου και αμφότερα έχουν στρατιωτική παρουσία αλλά υποστηρίζουν αντίπαλες πλευρές. Αναλυτές λένε ότι ο Ερντογάν ζητά συχνά το «πράσινο φως» από τη Μόσχα -η οποία υποστηρίζει το καθεστώς του προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ στη Συρία- πριν εξαπολύσει επιθέσεις στη χώρα.
Μια στο καρφί και μια στο πέταλο οι σχέσεις της Τουρκίας με τα κράτη του Κόλπου, τώρα στηρίζουν Ερντογάν
Τα κράτη του Κόλπου νιώθουν άβολα με τον ρόλο της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή, αλλά άφησαν αυτές τις διαφορές στην άκρη και αποφάσισαν να συνεργαστούν με τον Ερντογάν.
Οι πρόσφατες προσεγγίσεις με τα κράτη του Κόλπου έφεραν όχι μόνο την αναγκαία τόνωση στην επιβραδύνουσα τουρκική οικονομία, λένε οι αναλυτές, αλλά χρησίμευσαν επίσης ως υποστήριξη του Ερντογάν και ψήφο εμπιστοσύνης στην κυριαρχία του.
Μια επίσκεψη-ορόσημο του Ερντογάν στη Σαουδική Αραβία πέρυσι σήμανε το τέλος μιας πικρής διαμάχης μεταξύ Άγκυρας και Ριάντ λόγω της δολοφονίας του Σαουδάραβα αρθρογράφου της Washington Post, Τζαμάλ Κασόγκι, το 2018 στο προξενείο της Σαουδικής Αραβίας στην Κωνσταντινούπολη. Τόσο το Ριάντ όσο και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν επίσης αντιταχθεί στην υποστήριξη του Ερντογάν στα ισλαμιστικά κόμματα στην περιοχή.
Ο Τούρκος ηγέτης πραγματοποίησε πέρυσι την πρώτη του κρατική επίσκεψη στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα εδώ και μια δεκαετία , όπου συναντήθηκε με τον τότε διάδοχο Μοχάμεντ μπιν Ζαγέντ Αλ Ναχαγιά, ο οποίος είναι τώρα πρόεδρος. Την επίσκεψη ακολούθησε ένα ταξίδι ορόσημο του Αλ Ναχαγιά στην Άγκυρα το 2021.
Και οι δύο αυτές εξελίξεις είχαν οικονομικά οφέλη για την Τουρκία. Η Άγκυρα έλαβε δέσμευση για κατάθεση πέντε δισεκατομμυρίων δολαρίων σε κεντρική τράπεζα από τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ίδρυσαν ένα επενδυτικό ταμείο 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την Τουρκία.
«Ο Ερντογάν δεν κέρδισε ποτέ εκλογές χωρίς να προσφέρει οικονομική ανάπτυξη. Γι’ αυτό προσπαθεί να καλλιεργήσει οικονομικές εισροές από εξωτερικούς παράγοντες, αλλάζοντας στάση απέναντι σε πλούσια κράτη του Κόλπου όπως η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα», δήλωσε ο Soner Cagaptay, διευθυντής του Τουρκικού Ερευνητικού Προγράμματος στο The Washington Institute for Near East Policy.
Αυτή η στροφή στις σχέσεις έδειξε ότι τα αραβικά κράτη του Κόλπου αναμένουν ότι ο Ερντογάν θα παραμείνει στην εξουσία για το άμεσο μέλλον, είπε στο CNN ο Ομέρ Τασπινάρ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Εθνικής Άμυνας στην Ουάσιγκτον.
«Η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα βλέπουν τον Ερντογάν ως συνάδελφο βασιλιά/ισχυρό άνδρα και ουσιαστικά δεν πιστεύουν ότι οι βασιλιάδες φεύγουν από την εξουσία με εκλογές», είπε, προσθέτοντας ότι οι πρόσφατα βελτιωμένοι δεσμοί είναι «ένας γάμος προνομίων» που εξισορροπεί τις ανησυχίες του Κόλπου ενώ παράλληλα χορηγεί στον Ερντογάν οικονομική στήριξη.
Σε τεντωμένο σχοινί με τη Δύση η Τουρκία, λόγω ΝΑΤΟ και F-16
Σύμφωνα με τους αναλυτές, τα δυτικά κράτη θα χαρούν να δουν μια Τουρκία «μετά Ερντογάν».
Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν αγωνιστεί κατά του Τούρκο ηγέτη καθώς συνεχίζει να στέκεται εμπόδιο στην ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ και να συνεργάζεται με τη Ρωσία. Το σκεπτικό της Τουρκίας για την καθυστέρηση της ένταξης είναι ότι το σκανδιναβικό κράτος δεν έχει προχωρήσει σε συγκεκριμένες ενέργειες κατά των «τρομοκρατικών» ομάδων -κυρίως του αυτονομιστικού Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν, γνωστό ως PKK- που η Τουρκία κατηγορεί τη Σουηδία ότι φιλοξενεί.
Το κερασάκι στην τούρτα για την Τουρκία φάνηκε να είναι το κάψιμο του Κορανίου κατά τη διάρκεια διαμαρτυρίας έξω από την τουρκική πρεσβεία στη Στοκχόλμη το περασμένο Σαββατοκύριακο.
Οι ΗΠΑ είχαν τα δικά τους προβλήματα με τον Ερντογάν. Ο Τούρκος πρόεδρος εργάζεται εδώ και μήνες για να εγκριθεί από την Ουάσιγκτον η πώληση 40 μαχητικών αεροσκαφών F-16 στην Τουρκία, ειδικά από τη στιγμή που η χώρα του έχει αφαιρεθεί από το πρόγραμμα F-35 από το 2019 μετά την αγορά του ρωσικής κατασκευής πυραυλικού συστήματος S-400.
Πριν δύο εβδομάδες, πηγές του Κογκρέσου είπαν στο CNN ότι η κυβέρνηση Μπάιντεν, η οποία εξετάζει το αίτημα της Τουρκίας για F-16 εδώ και πάνω από ένα χρόνο, ετοιμάζεται να ζητήσει από το Κογκρέσο να εγκρίνει την πώληση των αεροσκαφών. Ωστόσο, ο Ερντογάν δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλής ούτε στο Κογκρέσο, ενώ οι πολιτικοί των ΗΠΑ έχουν ασκήσει κριτική στο ιστορικό της Τουρκίας για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Ο Μπάιντεν δεν έχει ακόμη καλέσει τον Ερντογάν σε επίσημη επίσκεψη, αλλά οι δύο ηγέτες συναντήθηκαν στο περιθώριο της συνόδου κορυφής της G20 τον Νοέμβριο.
«Η ΕΕ και οι ΗΠΑ θα χαρούν να δουν τη μετά Ερντογάν εποχή στην Τουρκία. Ένα τέτοιο αποτέλεσμα θα αποδείκνυε ότι η Τουρκία εξακολουθεί να είναι δημοκρατία και θα μπορούσε να δημιουργήσει ελπίδες για μια περίοδο χάριτος με τη Δύση», είπε ο Τασπινάρ.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΒΙΝΤΕΟ